Doğadaki hibrit türlerde olduğu gibi hibrit işletme modelleri de birer inovasyon şelalesi olabilir. Fakat bu işletmeler aynı zamanda gelişimlerinin önünde engel olacak belli zorluklarla da karşı karşıya kalmaktalar. Bu işletmeler sosyal fayda ile ticari faaliyetleri alışılmadık bir biçimde biraraya getirdiklerinde henüz ekosistemde karşılığı olmayan destek mekanizmalarına ihtiyaç duyabiliyorlar. Hibrit yapıdalar aynı zamanda sosyal ve ekonomik hedefleri arasında hassas bir dengeyi gözetmek durumundalar; sosyal faydanın zararına olacak biçimde kara odaklanmak gibi “misyon kayması” yaşamaktan kaçınmalılar.
Bu makalede hibrit yapıları ve onların yasal tanınırlık, finans, ürün ve servislerinin fiyatlandırılması ve dengeli bir organizasyon kültürü oluşturma yolunda karşılaştıkları kendilerine özgü zorlukları incelenmiştir. Bunun yanında, kâr amacı güden gütmeyen tüm kuruluşlara özgü bu zorluklarla çözüm sunabilecek yeni çözümleri araştırılmıştır.
İdeal Hibrit Entegrasyonu
Ticari ve sosyal sektördeki işletmeler, uzun yıllardır ticari gelir ve sosyal değer üretiminin birbirinden bağımsız olduğu varsayımına dayanarak yönetiliyorlar. Yüzyıldan daha uzun bir süredir, ticari kazanç getirecek faaliyetlerin sosyal refahı (ve aksinin) etkileyemeyeceği ya da geliştiremeyeceği varsayıldı. Bu nedenle, aynı anda hem sosyal fayda yaratmak hem de ticari kazanç elde etmek isteyen kuruluşların çoğunluğu geleneksellerinden farklılaşmış stratejilere başvurmuştur.
Örnek vermek gerekirse, uzun yıllar boyunca kurumsal filantropi programları ticari faaliyetler arasında görülmemiş ve kurumun temel faaliyetlerinden bağımsız yürütülmüşlerdir. Öte yandan, kâr amacı gütmeyen birçok kurum bağışlardan ya da kamu desteklerinden mümkün olduğunca bağımsızlaşmak adına ürün ve/veya servis satma girişiminde bulunmuşlardır. Buna rağmen kâr amacı gütmeyen kurumların genelde temel faaliyet konularıyla ilgili olmayan gelir modelleri, beklentilerini her zaman karşılamamıştır.3
Artık günümüzde sosyal değer yaratmakla ticari gelir sağlamanın birbirinden bağımsız olamayacağı açıktır. Gerçekte, sosyal değer üretimi ile ticari gelir üretimi vektörleri birbirini güçlendirebileceği gibi baltalayabilir de. En son finansal krizin toplumsal sonuçları, olumsuz dışsallıklar tehlikesini açıkça gözler önüne sermiştir. Ancak bazı durumlarda olumlu dışsallıklar da gözlemlenebilir. Olumlu dışsallık, entegre hibrit modellerin kullanılma yöntemlerinin araştırılması olasılığını ifade eder.
Girişimciler ve öğrenciler ile hibrit yapılar hakkında konuştuğumuzda ortaya çıkan tema, ideal hibrit oldu. Bu farazi ticari yapı, tamamen bütünleşiktir: kurumun her faaliyeti, hem sosyal değer hem de ticari gelir üretir.4 Bu vizyonun iki güçlü özelliği vardır. İdeal hibrit modelinde yöneticiler misyon ve kâr arasında bir seçim yapmak zorunda kalmazlar, çünkü bu amaçlar, tek bir strateji altında ele alınır. Daha da önemlisi, sosyal değer üretimi ile ticari değer üretiminin birlikte ele alınması, dürüst bir kâr döngüsü ve sosyal sorunlara büyük ölçekli çözümlere yeniden yatırım döngüsünü mümkün kılar.
İdeal hibrit arayışının en bilinen örneği, belki de mikrofinanstır. Mikrofinans hareketinin birçokları için yoksulluğun, sürekli teşviklere ihtiyaç duyulmadan azaltılabileceğine dair devrimsel bir cazibesi vardı. Dikkatli bir şekilde yönetildiğinde ilave bir kredi hem daha yüksek bir gelir elde edilmesine hem de istenen sosyal etkinin daha yüksek olmasına eşdeğerdi. Ancak, hibritlerin geliştiği mikrofinans ve diğer endüstrilere baktığımızda, gerçek dünyadaki ideal hibrit arayışı, olası yanlış adımlar ile dolu olduğunu görüyoruz. Mikro finans son dönem skandalları ve aldıkları eleştiriler bu kurumların sosyal fayda odağından uzak, geleneksel kâr amaçlı önceliklere kaymalarına odaklanıyordu. Ki, bu haberler de birçok takipçinin aşırı yoksulluk gibi toplumsal sorunların aynı zamanda gelir üreten stratejiler aracılığıyla çözüme kavuşturulup kavuşturulamayacağını sorgulanmasına yol açmıştır.
Karşılaşılan engellere rağmen yaptığımız araştırma, bazı hibrit işletmelerin sosyal ve ticari faaliyetleri birbirine sürdürülebilir bir şekilde entegre edebildiklerini göstermiştir. Liderleri sosyal fayda odağından sapmamayı başarsalar bile hibrit işletmeler kâr amacı güden ve gütmeyen sektörlerin arasında kendilerine uygun bir yer bulmakta zorlanabilirler; özellikle de yasal tanınırlık ve sermayeye, pazara ve işgücüne erişim arayışlarında. Aşağıdaki dört bölümde bu zorluklar incelenmiştir.